Leczenie ortodontyczne kojarzone jest głównie z dziećmi i nastolatkami. Nie dzieje się tak bez powodu – ich kości oraz tkanki są bardziej elastyczne oraz ciągle rosną, więc da się nimi łatwiej pokierować, by zajęły odpowiednie miejsce. U dorosłych sprawa się komplikuje: kości nie są już tak elastyczne, zęby dawno wyrosły, a co gorsza: nawyki się utrwaliły. Nie stoi to jednak na przeszkodzie skutecznego leczenia aparatem ortodontycznym.

Kiedy do ortodonty?

Specjaliści zgodnie odpowiadają, że „za młodu”, a najlepiej momencie, kiedy pojawiają się pierwsze zęby stałe, tkanki są elastyczne i w fazie wzrostu. Czasu jednak nie cofniemy i jeśli przegapiliśmy ten moment, a w dorosłym życiu zauważamy wadę zgryzu lub inne określone problemy z zębami, warto podjąć temat na nowo.

– Nie ma górnej granicy blokującej korzystanie z leczenia ortodontycznego i nie jest ono pod żadnym pozorem zarezerwowane tylko dla dzieci i nastolatków. U dorosłych także występują określone wskazania do tego typu terapii. To oczywiście zauważalna wada zgryzu, ale też stłoczenie zębów lub szpary między nimi, widoczna asymetria czy przygotowanie do leczenia implantologicznego i protetycznego. To również wynikające z wad zgryzu komplikacje, m.in. stany zapalne dziąseł i inne problemy periodontologiczne, starcie patologiczne zębów czy dolegliwości ze strony stawów skroniowo-żuchwowych. W końcu także, a dla niektórych przede wszystkim, poprawa estetyki uśmiechu – wylicza lek. dent. Paweł Łach, specjalista ortodoncji z Medicover Stomatologia.

Leczenie ortodontyczne u osób dorosłych jest nastawione na rozwiązywanie pewnych problemów, ale też zapobieganie im. Mowa tu m.in. o stanach zapalnych dziąseł. Stłoczone zęby uniemożliwiają właściwe oczyszczanie kieszonek dziąsłowych, gdzie namnażają się patogeny i powodują tkliwość, bolesność, krwawienie, w perspektywie także osłabienie przyczepu dziąsłowego i ryzyko utraty zęba. W przypadku chęci odbudowania zęba utraconego przed laty może zaistnieć potrzeba wcześniejszego leczenia ortodontycznego. Wynika to z przesuwania się zębów sąsiadujących z luką, co sprawia, że nie będzie miejsca na nową koronę czy implant. Może dojść także do odwrotnej sytuacji: pozostałe zęby będą się rozsuwać i powodować powstawanie nieestetycznych szpar – to także będzie wymagało konsultacji z ortodontą.

U dorosłych leczenie ortodontyczne wygląda trochę inaczej niż u dzieci czy osób młodych. Przede wszystkim może trwać dłużej i być utrudnione, ale też niezbędna będzie tzw. retencja. Z drugiej strony leczenie ułatwia fakt, że do dyspozycji ortodonty jest więcej niż kiedyś możliwości leczenia i rodzajów aparatów.

Jaki aparat wybrać?

Pierwsze kroki przed założeniem aparatu wyglądają zupełnie tak samo, jak u dziecka: przegląd stanu zdrowia jamy ustnej oraz diagnostyka RTG, w tym zdjęcie cefalometryczne i panoramiczne. Kiedyś wykonywało się tylko model gipsowy na podstawie wycisków, a współcześnie zwykle wykonuje się modele cyfrowe przy wykorzystaniu skanera wewnątrzustnego. Po tym przystępuje się do zaplanowania leczenia i wyboru aparatu.

– Obecnie mamy do dyspozycji różne rodzaje aparatów. Wybór jest uzależniony od rodzaju leczonej wady oraz stopnia jej zaawansowania, ale duże znaczenie mają także preferencje pacjenta. Stosujemy klasyczne stałe aparaty metalowe i estetyczne, aparaty lingwalne - również stałe, ale mocowane od strony językowej, czyli zupełnie niewidoczne dla osób postronnych, oraz aparaty nakładkowe, tzw. alignery – opisuje ekspert Medicover Stomatologia i dodaje: – Zauważamy, że w ostatnim czasie osoby dorosłe częściej wybierają nakładki, które zapewniają im komfort i dyskrecję. Dużą zaletą jest to, że pacjent sam może je zdejmować, np. do posiłków, szczotkowania zębów czy przed ważnym spotkaniem.

Aparaty stałe występujące w wersji estetycznej, charakteryzują się zamkami wykonanymi z kryształu bądź ceramiki, a drut na łuk jest biały, dzięki czemu aparat ma wyższe walory wizualne niż metalowy. Innym rodzajem aparatu jest aparat samoligaturujący, czyli bez ligatur (gumek) utrzymujących łuk.

Jak długo nosić aparat?

W skrócie: to zależy. Niektóre proste wady mogą być wyleczone w kilka miesięcy, natomiast zdarza się, że skomplikowane wady wymagają nawet 2-3 letniego leczenia.

– Rodzaj wady, stopień jej zaawansowania, dobrany sposób leczenia, ale i sumienność pacjenta oraz jego wiek mają tutaj znaczenie. Wolniej będzie ono przebiegało u osób dojrzałych, a szybciej u młodszych. Trzeba pamiętać, że niezależnie od tego, jakim aparatem przesuwamy zęby, niezbędny jest etap retencji, kiedy efekt leczenia się stabilizuje. Aparaty retencyjne mogą być stałe (dyskretny, cienki drucik klejony od strony językowej) lub ruchome, które zakładane są głównie na noc. Co istotne, pacjenci po leczeniu muszą się liczyć z tym, że retencja jest nieodzowna przez kilka kolejnych lat lub nawet dożywotnio, jeśli chcą utrzymać idealne efekty leczenia – wyjaśnia lek. dent. Paweł Łach.

Przez okres leczenia pacjent powinien pojawiać się regularnie na wizyty kontrolne, zazwyczaj co ok. 4 tygodnie w przypadku aparatów stałych lub co 2-3 miesiące w przypadku aparatów nakładkowych. 

Co daje aparat?

Podjęcie decyzji o leczeniu ortodontycznym w wieku dorosłym to na pewno dylemat. Z jednej strony jest to zmiana codziennych nawyków, uwzględniająca zarówno dietę, jak i higienę jamy ustnej oraz konieczność regularnych wizyt i, przede wszystkim, samo noszenie aparatu. Z drugiej strony natomiast przynosi wiele korzyści dla zdrowia, estetyki uśmiechu i twarzy.

– Pomocna na pewno będzie konsultacja ze specjalistą, który wskaże, czy występuje wada zgryzu, jakie potencjalne problemy może powodować i w końcu, jakie są możliwości leczenia. Nie zawsze niezbędny jest aparat, bo w określonych przypadkach warunki pozwalają na odbudowę startych lub brakujących zębów u protetyka bez wcześniejszego, przygotowującego leczenia ortodontycznego. Jeśli jednak występują wskazania do leczenia ortodontycznego i czujemy potrzebę zmiany, nie bójmy się podejmować decyzji o jego rozpoczęciu, ponieważ jest ono coraz bardziej przystępne oraz przyjazne, również pacjentom dorosłym, a potencjalne korzyści przeważają nad niedogodnościami – podsumowuje ortodonta.

Spośród szeregu aspektów zdrowotnych, jak i tych przemawiających za estetyką uśmiechu, ważne są też te wpływające na estetykę samej twarzy. Równe zęby pomagają uzyskać pełniejsze usta, lepszą podporę i napięcie mięśni wokół ust, a co za tym idzie: także zmniejszenie widoczności niektórych zmarszczek.